Welcome to the second installment of Yiddish saying of the week! This is a biweekly blog in which I will post a saying covered in class together with a student's explanation. I will provide the original Yiddish first, the transliteration, and then the English translation. Enjoy!
אַ שעמעװדיקער קען זיך ניט אױסלערנען
צו ערשט האָב איך נישט מסכּים געווען. איך בין געווען זייער אַ שטיל קינד, אַ שעמעוודיקע, אַ שטומע. איך געדענק ווי מײַן פּנים איז צערוילט געוואָרן ווען אַ לערער האָט מיר עפּעס געפֿרעגט. ווען איך האָב געענטפֿערט, האָט זיך גערוישט און געפּויקט דורך די אויערן דאָס בלוט מײַנס. מײַן קול פֿלעגט קלינגען ווי עס איז געקומען פֿון דער ווײַטנס, אַנדערש. איך האָב זיך שוין געלערנט! אָבער שפּעטער האָב איך זיך דערמאָנט אין דעם זון מײַנעם. ער האָט מורא געהאַט—אױב ער װאָלט געפֿרעגט פֿראַגעס, װאָלט ער דאַכט זיך אויסגעזען װי אַ נאַר. אַ לערער האָט אים אָפּגעמוסרט: איך קען נישט װיסן צי דו פֿאַרשטייסט ביז דו פֿרעגסט עפּעס! איצט מײן איך אַז דאָס שפּריכװאָרט באַטײַט אױך: דו מוזסט פֿרעגן כּדי צו פֿאַרשטיין. איך באַטראַכט ייִדיש לעבן, װי פֿיל ייִדן האָבן שטענדיק אָפּגעשאַצט בילדונג און די װערט פֿון פֿראַגעס. אַנדערע רעליגיעס פֿאָדערן בלינדן גלױבן. אָבער אַ ייִד ענטפֿערט אויף אַ פֿראַגע מיט אַ פֿראַגע! אַ ייִד טענהט, אַפֿילו מיט גאָט! מיר געפֿעלט בעסער דאָס שפּריכװאָרט.
A shemevdiker ken zikh nit oyslernen.
Tsu ersht hob ikh nisht maskem geven. Ikh bin geven zeyr a shtil kind, a shemevdike, a shtume. Ikh gedenk vi mayn ponem iz tseroytlt gevorn ven a lerer hot mir epes gefregt. Ven ikh hob geentfert, hot zikh geroysht un gepoykt durkh di oyern dos blut mayns. Mayn kol flegt klingen vi es iz gekumen fun der vaytns, andersh. Ikh hob zikh shoyn gelernt! Ober shpeter hob ikh zikh dermont in dem zun maynem. Er hot moyre gehat-oyb er volt gefregt frages, volt er dakht zikh oysgezen vi a nar. A lerer hot im opgemusert: ikh ken nisht visn tsi du farshteyst biz du fregst epes! Itst meyn ikh az dos shprikhvort batayt oykh: du must fregn kedey tsu farshteyn. Ikh batrakht yidish lebn, vi fil yidn hobn shtendik opgeshatst bildung un di vert fun frages. Andere religies fodern blindn gloybn. Ober a yid entfert af a frage mit a frage! A yid taynet, afile mit got! Mir gefelt beser dos shprikhvort.
A shy person can't learn.
At first, I didn’t agree. I was a really quiet, reserved child, someone who kept still. I remember how my face reddened when a teacher asked me something. When I answered, the blood rushed and drummed through my ears. My voice used to come from far away, as if it was someone else’s. I still learned! At second look, however, I remembered one time with my son. He worried—if he asked questions, he would seem stupid. A teacher scolded him: You must ask questions in order to understand. I consider Jewish life, how much Jews have always appreciated education and the value of questions. Other religions demand blind faith. A Jew answers a question with a question! A Jew argues, even with God! I like the saying better now.
